Gelir vergisi beyannamesi rehberi

Mükelleflerin her türlü kira geliri de bu çerçevede beyan edilip vergisi ödenecek. Kira gelirini beyan etmeyenler ceza ödeyecekleri gibi konutlar için belirlenen 2 bin 600 liralık istisnadan da yararlanamayacaklar

Bu ay milyonlarca vergi mükellefi yıllık gelir vergisi beyannamesini verecek. "Kira geliri" şeklinde tanımlanan gayrimenkul sermaye iradı da yine bu ay içersinde beyan edilecek. Vergi dairesinden cep telefonunuza "Kira gelirlerinizi beyan ettiniz mi?" şeklinde bir mesaj geldiğinde vergi dairesi beni nerden buldu diye şaşırmayın. İstanbul Vergi Dairesi Başkanı Mehmet Koç'un ifade ettiği üzere Maliye Bakanlığı İstanbul'da kira geliri için beyanname veren 300 bin mükellefe 100 bin daha eklemek için "Vergiye Gönüllü Uyum Projesi" başlattı.
Denetim ve danışmanlık şirketi Mazars/Denge'nin uzmanları, kiraların artık banka aracılığıyla ödendiğini hatırlatarak, "Mükelleflere kira gelirlerini beyan etmelerini şiddetle tavsiye ediyoruz. Aksi halde `kümesteki kaz' olarak cezai yaptırımla karşılaşmaları çok büyük bir olasılık" diyor.
Mükellefler, kira gelirlerinin beyan edilmediğinin ya da eksik beyan edildiğinin tespit edilmesi halinde usulsüzlük cezası, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi (aylık yüzde 1.95, yıllık yüzde 23.4) ödemek zorunda kalacaklar. Ayrıca kira gelirleri beyanında kanunun ev sahibine tanıdığı 2 bin 600 liralık istisnadan da yararlanmaları mümkün olmayacak.

Beyanname kapsamına giren kira gelirleri
-Arazi ve bina ile bunların eklenti ve bütünleyici parçaları
-Gayrimenkullerin ayrı olarak kiraya verilen eklenti ve bütünleyici parçaları ile her türlü tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri
-İşletme ve imtiyaz hakları, kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar
-Telif hakları
-Motorlu araçlar (Gemi, nakil vasıtaları vb. her türlü motorlu araç, makine ve tesisat)

Beyanda, kiranın tahsil edildiği yıl önemli
Geçmiş yıllara ait bir kira bedeli, tahsil edildiği yılın kira geliri sayılıyor ve beyan ediliyor. Örneğin, 2007, 2008 ve 2009 yılının kiralarının tamamı 2009'da tahsil edilmişse tamamının 2009'da beyan edilmesi gerekiyor.
Gelecek yılların kira gelirleri peşin olarak tahsil edilmişse her yılın kirası ait olduğu yılda dikkate alınıyor. Yani, 2009, 2010 ve 2011 yıllarına ait kiralar 2009'da tahsil edilmişse her yıla ait kira bedeli ait olduğu yılda beyan ediliyor.

Belgelendirme zorunluluğuna uymayana en az 250 lira ceza
-Konutlarda, her bir konut için aylık 500 lira ve üzerinde kira geliri elde edenlerin,
-İşyerlerinde, işyerini kiraya verenler ile kiracıların kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin banka veya PTT Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi (belgelendirilmesi) zorunluluğu getirildi. Buna uymayanlara 250 liradan az olmamak üzere her bir işlem için işleme konu tutarın yüzde 5'i oranında ceza kesiliyor.

Mükellef, akrabalarıyla oturduğu konutu için vergi vermiyor
Gayrimenkulün bedelsiz veya emsalinden düşük bedelle kiraya verilmesi durumunda emsal kira bedeli esası uygulanıyor. Emsal kira bedeli, gayrimenkulün emlak vergisi değerinin yüzde 5'i olarak hesaplanıyor. Ancak şu durumlarda emsal kira bedeli esası uygulanmıyor:
-Boş gayrimenkullerin korunması amacıyla bedelsiz kullandırımı,
-Gayrimenkulün, mal sahibinin çocukları, anne, baba ve kardeşleri tarafından konut olarak kullanılması (Gayrimenkul işyeri olarak kullanılırsa emsal kira bedeli esası uygulanır),
-Mal sahibi ile birlikte akrabalarının da aynı evde yaşaması.

Kimler kira geliri için beyanname verecek?
-Mesken kira geliri 2 bin 600 lirayı aşanlar
-Üzerinden stopaj yapılmış işyeri kirası elde eden mükelleflerden 22 bin lirayı aşan kira geliri elde edenler
-Bunun dışında kalan ve stopaj yapılmamış 1.070 lirayı aşan kira elde edenler

Beyanname verilme yeri ve zamanı
Beyannameler 25 Mart 2010 akşamına kadar ikametgâhların bağlı bulunduğu vergi dairesine verilecek. Ölüm halinde ise beyanname ölüm tarihinden itibaren 4 ay içersinde mirasçılar tarafından verilir.

Verginin ödeme zamanı ve yeri
Vergi mart ve temmuz aylarında iki eşit taksitte vergi dairelerine veya banka şubelerine ödenecek.

2009 yılı gelirlerine uygulanacak vergi oranları
- 8.700 TL'ye kadar %15
-22.000 TL'nin 8.700 TL'si için 1.305 TL + aşan kısmın %20'si
-50.000 TL'nin 22.000 TL'si için 3.965 TL + aşan kısmın %27'si
-50.000 TL'den fazlasının 50.000 TL'si için 11.525 TL + aşan kısmın %35'i

Mükellef ödeyeceği vergiyi azaltabilir
Kira geliri elde edenlerin, istisna haklarını ya da gider indirme yöntemlerinden birini seçerek daha az vergi ödemeleri mümkün. Tamamen yasal olan bu durum, Gelir Vergisi Kanunu'nda herkese tanınan bir hak. Mükellefler ayrıca bağış, sponsorluk, eğitim ve sağlık harcamalarının bir kısmını belgelendirmek ve beyanname üzerinde göstermek koşuluyla ödeyecekleri vergiyi azaltabilirler.

2.600 liraya kadar istisna
2009 yılında elde edilen konut kira gelirinin 2 bin 600 lirası vergiden istisna tutuluyor. İşyeri kira geliri elde edenler bu istisnadan yararlanamayacak. Birden çok konuttan kira geliri olanlarda istisna, sadece bir konuttan gelen kira için kullanılabiliyor. Bir konutta çok ortak varsa istisna her ortak için ayrı ayrı dikkate alınıyor. Kira geliri dışında ticari, zirai ve serbest meslek kazancını beyan edenlerle elde ettikleri geliri hiç beyan etmeyenler veya eksik beyan edenler istisnadan yararlanamıyor.

KİRA GELİRLERİNDEN İNDİRİLEBİLECEK GİDERLER
Kira geliri elde edenler, bazı giderleri elde ettikleri kiradan indirme haklarına sahip. Kira gelirlerinden indirilecek giderler konusunda seçilebilecek iki yöntem var:
- Gerçek gider yöntemi
- Götürü gider yöntemi
Götürü veya gerçek gider yönteminin seçimi, taşınmaz malların tümü için yapılıyor. Bunlardan bir kısmı için gerçek gider, diğer kısmı için götürü gider yöntemi seçilemiyor.

Gerçek gider yöntemi
Kiraya veren şu giderleri brüt kira gelirinden indirilebilir:
- Kiraya verilen mal ve haklara ait sigorta giderleri, aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri, bakım, onarım ve idame giderleri.
- Kiraya verilen mal için yapılan idare giderleri, borçlanmaların faiz giderleri.
-Konut olarak kiraya verilen gayrimenkulün iktisap (mülkiyetini elde etme) yılından itibaren 5 yıl süreyle iktisap bedelinin yüzde 5'i.
-Ödenen vergi, resim, harçlarla belediyeye ödenen harcamalara katılma payı
-Ayrılan amortismanlar.
-Oturulan konutun kirası.
-Bu giderlerin vergiden istisna edilen tutara rastlayan kısmı indirilemez. Formül şöyle:

Götürü gider yöntemi
Götürü gideri seçenler (hakları kiraya verenler hariç), kira gelirlerinden istisna tutarını (2 bin 600 lira) düştükten sonra kalan tutarın yüzde 25'i oranındaki götürü gideri gerçek giderlere karşılık olmak üzere indirebilirler. Bu usulü seçen mükellefler iki yıl geçmedikçe gerçek gider yöntemine dönemezler.

ÖRNEK HESAPLAMALAR

GÖTÜRÜ GİDERDE 30 BİN LİRA GELİR İÇİN 3 BİN 675 LİRA VERGİ
Ali Bey, 2009 yılında bir evini konut olarak kiraya verdi ve 30 bin lira kira geliri elde etti. Başka bir geliri bulunmayan Ali Bey, götürü gider yöntemini seçti. Vergisinin ilk
taksitini mart, ikinci taksitini de temmuzda ödemekle yükümlü olan
Ali Bey, 25 Mart'ta şu şekilde beyanname verecek:

Gayrisafi irat (1 yıllık kira geliri) 30.000 TL
Vergiden istisna tutar 2.600 TL
Kalan (30.000 - 2.600) 27.400 TL
Yüzde 25 götürü gider (27.400 x %25) 6.850 TL
Vergiye tabi gelir (27.400 - 6.850) 20.550 TL
Gelir vergisi (8.700 TL'yi aştığı için ikinci dilimden hesaplanır) 3.675 TL

HEM KONUT, HEM İŞYERİ KİRASI ALAN ERKAN BEY, İKİSİNİ DE HESAPLAYACAK
Erkan Bey, İstanbul'daki dairesini sözleşmeyle 2009 yılı için 30 bin liraya konut olarak kiraya verdi. Ancak kiracı bunun sadece 25 bin lirasını ödedi, gerisini ödemeden daireyi terk etti. Erkan Bey diğer bir gayrimenkulünü ise aynı yıl brüt 50 bin liraya işyeri olarak kiraya verdi. İşyeri kiracısı ödediği kira bedeli üzerinden 2009 yılında 10 bin lira tevkifat yaptı. Götürü gider yöntemini seçen ve başka bir geliri olmayan Erkan Bey'in bu kiralar için ödeyeceği vergi
şöyle olacak:

Gayrisafi irat (25.000 + 50.000)(konut kirasının sadece
ödenen kısmı beyan edilmeli) 75.000 TL
Vergiden istisna tutar 2.600 TL
Kalan (75.000 - 2.600) 72.400 TL
Yüzde 25 götürü gider (72.400 x %25) 18.100 TL
Vergiye tabi gelir (72.400 - 18.100) 54.300 TL
Hesaplanan gelir vergisi (50.000 TL'yi aştığı için vergi
en yüksek dilimden hesaplanır) 13.030 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergiler 10.000 TL
Gelir vergisi 3.030 TL 

EMEKLİ FATMA HANIM, KİRADA  OTURUYOR AMA KİRACISI DA VAR
İstanbul, Mecidiyeköy'de oturan öğretmenlikten emekli Fatma Hanım'ın bir dairesi var. Ancak kendisi Ankara'da yaşayan oğluna daha yakın oturmak için Mecidiyeköy'deki evini kiraya verdi ve oğlunun yaşadığı Ankara'dan bir ev kiraladı. Kiraya verdiği evden 2009 yılında 31 bin 500 lira kira geliri elde etti. Ankara'da kiracı olarak oturduğu ev içinse 20 bin lira kira ödedi. Bunlar dışında başka geliri olmayan Fatma Hanım, oğlunun tavsiyesine uyup gerçek gider yöntemini seçti. Bu durumda ödenecek verginin hesabı şöyle olacak:
Öncelikle Fatma Hanım emekli maaşı için beyanname vermeyecek, başka bir nedenle beyanname verse bile bu maaşını beyannameye koymayacak.
Fatma Hanım kiracı olarak ödediği kira tutarının 2 bin 600 liralık istisnaya isabet eden kısmı, Mecidiyeköy'deki evi dolayısıyla elde ettiği kira gelirinden indirme hakkına sahip. Kira gelirinden indirilebilecek gider şu şekilde hesaplanacak:

Milliyet