Şark Sanayi: İzmir'in ilk sanayi kuruluşu!

Osmanlı toplumunda, pamuklu dokumaların ve pamuk-ipek karışımı kumaşların hem kullanım alanı hem de ticari olarak çok önemli bir yeri vardı. Anadolu’da pamuklu sanayinde uzmanlaşmış belli bölgeler iç talebi karşılar ve ayrıca pamuk yetişmeyen kuzey ülkeleri ve Avrupa için de üretim yaparlardı. 18. yüzyılın sonlarında ise İstanbul’dan geçen İngiliz pamuk ipliği ve pamukluları bu pazarda Anadolu mamullerinin yerini almaya başladı. Sayısı artan yabancı yatırımcılar Osmanlı İmparatorluğu’nun ticari hayatında dokuma sanayi alanında önemli işletmelere ve geniş bir pazara sahip oldu.

TİCARETE YABANCIYDIK

İzmir Şark Sanayi Kumpanyası da bu şartlarda kurulan ve gelişen işletmelerden biri olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde İzmir’de sanayi, ticaret, ulaşım, madencilik, bankacılık ve sigortacılık İngiliz, Fransız, Amerikan ve Yunan grupların elindeydi. İzmir'in ekonomik yapısında büyük öneme sahip olan Şark Sanayi Kumpanyası’nın büyük hisseleri de Belçikalı iş adamlarına aitti. 1892 Yılında "Couzinery Pittaco" adlı un fabrikası olan bu fabrika, 1893 yılında Couzinery tarafından iplik imalathanesine dönüştürüldü. 1895 Yılına kadar sadece iplikhane olarak çalışan tesis, 1895 yılında Ellie Guiffray ve Charles Verbeke ortaklığı tarafından mensucat fabrikası halini aldı. 1919 yılına gelindiğinde Charles Verbeke'nin oğlu Maurice Verbeke yönetim kurulu başkanı olarak göreve getirildi. Türkiye’de çalışırken, 1924 yılında yabancı anonim şirketler hakkında çıkarılan kanun gereğince çalışmasına son verildi. Maurice Verbeke 1924 yılında şirketin merkezini İzmir'e getirmiş ve adını da "Şark Sanayi Kumpanyası" olarak değiştirdi.

520 işçi ile rekor üretim yapılıyordu

1930 Sanayi Kongresinde sunulan  İzmir  raporuna göre, fabrikada 22 bin masura (iplik sarılan bobinler) bulunmaktaydı. 170 erkek 350 kadın olmak üzere toplam 520 işçi çalışıyordu. Fabrika 4-24 numara iplik üretiminde yetenekliydi. Yılda her biri 4,5 kilo ağırlığında 250 bin paket iplik üretirdi, bu da yaklaşık olarak 1,5 milyon kilodur. Bu üretim için de 7 bin balya pamuk sarf etmektedir. İmal ettiği kalın iplikler halı çözgülerinde ve 10 numaradan yukarı olanlar Denizli çevresinde ve diğer şehirlerde el tezgâhlarında ve özellikle alaca dokumacılığında çarşaf ve peşkir imalinde kullanılıyordu. Fabrikada 1929 senesinden itibaren 110 tezgah ile kaputbezi imaline başlandı. Şirket 1976 yılında iflas ederek, kapanmasına kadar İzmir’in büyük tekstil fabrikalarından biri olarak iplik, dokuma ve baskılı bez üretimini sürdürdü. Ege bölgesinin en eski endüstri kuruluşlarından biri olan bu şirket özellikle 1950'li yıllarda Türkiye'nin ekonomisine büyük katkılarda bulunmuştur.

Koru Grup tarafından yapılan açıklamaya göre, Şark Sanayi Kumpanya Fabrikası arazisinde, gelecek günlerde imar planına uygun projeleri uygulanacağı açıklanmıştı.

Ege Haber