Büyük projelere kredi bulunamıyor!
İhale dönemlerinde Türkiye'nin gündemine damga vuran, büyük şirketlerin birbirleriyle kıyasıya yarışarak ipi göğüsledikleri büyük meblağlı projelerin en büyüklerine finansman bulmakta sıkıntı yaşadıklarından haberdar mısınız?
Ülkemizin istikrarlı gelişimi ve ekonomiye dair tabloları güzel gelişmelerle ortadayken, medyada günlerce tartışıldıktan sonra ihalesi yapılan projelere uluslararası arenalardan kredi bulunamamasını iyi tahlil etmemiz gerekiyor. Ya projelerimiz yanlış, ya ihale edilme şeklinde bir sıkıntı var ya da kreditörler Türkiye'nin geleceğine dair başka kanaatler taşıyorlar. Başka türlü finansman bulunamamasını anlatmak mümkün değil. Çünkü basmakalıp Yap-İşlet-Devret (YİD) ihale modeliyle geldiğimiz son noktadan öteye gitme şansımız yok gibi...
Projelerin ait oldukları alanlara göre ihale modelleri geliştirilmesi gerekirdi. Yapılmadı. Hep aynı modelle YİD ile devam edildi. Ama bakın ne oldu? İşte kredi bulamayan projeler.
1) İstanbul Boğazı'na 3. Köprü ihalesini İçtaş İnşaat Sanayi Ticaret AŞ-Astaldi Ortak Girişim Grubu kazandı. Haziranda yapılan projeyi hayata geçirecek krediyi henüz bulmuş değiller. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım'ın ifadesiyle şartlar kredi bulunmasında müteşebbislere rahatlık sağlayacak şekilde oluşturulmasına rağmen (vergi istisnası, bağlantı yollarının istimlak maliyetinin hariç tutulması gibi) sıkıntı var. 3. köprünün yapımını da içeren "Kuzey Marmara Otoyolu Projesi'nin Odayeri-Paşaköy Kesimi"nin ihalesini 10 yıl 2 ay 20 gün ile en kısa yapım ve işletim süresi teklif eden İçtaş-Astaldi kazanmıştı. Tahmini yatırım tutarı 2.5 milyar dolar ve 3 yılda bitirilip 2015 yılında hizmete sokulması hedefleniyor.
2) Kredi arayan ve henüz bulamayan diğer bir proje ise "İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi Projesi". YİD modeliyle ihale edilen ve 2015 sonunda tamamlanması planlanan projenin, yaklaşık 1.1 milyar dolara mal olması bekleniyor. Sadece lastik tekerlekli hafif vasıtaların geçeceği tünelin 2008'deki ihalesini Türkiye'den Yapı Merkezi ile Güney Kore'den Skec-Samwhan-HasinNamkvvang-Kukdong şirketlerinden oluşan TKJV Türk-Kore Ortak Girişim Grubu kazanmıştı. Fakat henüz kredi sorununu aşmış değiller. Projenin yapımı 55 ayda tamamlanacak, 25 yıl 11 ay ve 9 gün süreyle yüklenici firma tarafından işletildikten sonra kamuya teslim edilecek.
3) Kredi bulamamanın mihenk taşı; İzmit Körfez Geçişi Projesi. Ben 6 ay önce bu konuyu incelemiş, "Özkaynak mı yok, kredi mi?" diye sorduğumda karşıma, ihaleyi kazananların özkaynak meselesi çıkmıştı. Kamu tarafının bazı şeyleri eksik bırakması ve ihale modelinde hatası söz konusu. İzmit Körfez Geçişi gibi bir ihalenin üzerinden yaklaşık 3 yıl geçmesine rağmen kredi bulunmuş değil. Projenin ihalesi 9 Nisan 2009'da yapıldı, Nurol-Özaltın-Makyol-Astaldi-Yüksel Grubu'nun 22 yıl 4 aylık yapım ve işletme teklifi uygun bulundu. 22 Eylül 2010'da da uygulama sözleşmesi imzalanmış. 6 milyar dolarlık yatırımda kredi temini için yüzde 30'luk diliminin özkaynak olması gerekiyor. Ama yok. Ayrıca bu şirketler başka ihalelere de girmeye devam ediyor. M. Oğuz Çarmıklı, Giancarlo Roth, Adnan Çebi, Hayrettin Özaltın, Emin Sazak ve M. Erdal Eren, kendi paylarına düşen bölgelerde işe başladılar, lakin 3 yıldır kredi bulamadıklarına göre bir yerlerde yanlışlık var demektir.
4) Kredi bulamayan başka projeler de mutlaka vardır, ancak yaklaşık son 12-13 yıldır gerçekleşen 14 havacılık projesine kredi bulunmasına ve ödemelerinde de hiçbir sorun olmamasına rağmen Çukurova Bölgesel Havaalanı ve İzmit Körfez Geçiş Projesi için henüz finansman bulunamadı. YİD modeliyle Çukurova'ya tek teklif, 357 milyon 71 bin 685 Euro yatırım bedeli ve 9 yıl 10 ay 10 gün işletim süresiyle, Sky Line Havacılık-Zonguldak Özel Sivil Havacılık Ortak Girişim Grubu'ndan gelmişti. Zaten başka bir model de bilmiyoruz galiba. ama ortadaki manzara bu. Demek ki YİD modelin acilen revize edilmesi gerekiyor...
Habertürk/Güntay Şimşek
