Krizde yabancıların emlağa ilgisi azaldı!

Benim de kurucu üyesi olduğum ve Başkanlığını eski turizm bakanlarından Bahattin Yücel'in yaptığı TURAD yani Turizm Araştırmaları Derneği'nde turizm endüstrisi ile ilgili araştırmalar üretiyoruz, ilgilenenler, HYPERLINK "http://www.turad.org/" www.turad.org sitesinden ulaşabilirler. Yaptığımız araştırmalardan sonuncusu, yabancıların mülk alımları ile ilgili. Bazı bulguları ve eğilimleri paylaşmak istiyorum.

Yabancılara gayrimenkul satışına, Tapu Kanunu'nun 35. maddesi değiştirilerek, 19 Temmuz 2003 tarihinden itibaren imkân tanındı. Bu düzenleme, özellikle bazı kıyı kentlerinde inşaat ve gayrimenkul faaliyetlerini önemli ölçüde canlandırdı. Yabancıların hülleli mülk edinme işlemlerine hukuki zemin sağladı, dövizli satışlar, cari işlemler dengesi açığının finansmanına da katkıda bulundu. Uygulamanın lehinde olanlar da var, aleyhinde olanlar da. Nitekim, konu Anayasa Mahkemesi'ne kadar gitti ve Anayasa Mahkemesi tarafından yasal düzenleme iptal edilmesine karşın, yeni yasal düzenlemelerle yabancılara gayrimenkul satışı devam ettirildi.

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü'nün kayıtlarına göre, yasanın yürürlüğe girdiği tarihten 1 Temmuz 2009'a kadar, yaklaşık 91 bin yabancı uyrukluya, 53.3 milyon metrekare tutarında 81 bine yakın emlak satışı yapıldı. Satışı yapılan taşınmazların yüzde 80'i, sırasıyla, Antalya, Muğla, İstanbul, Aydın, Bursa ve  İzmir  illerinde yer aldı. Özellikle, kıyı illerimizdeki yazlık inşaat ve satışlarına, yabancılar büyük ilgi gösterdi. Yabancı mülkiyetindeki taşınmazlarda Antalya (özellikle Alanya) yüzde 30, Muğla yüzde 14, İstanbul yüzde 11, Aydın (özellikle Kuşadası) da yüzde 11 dolayında pay sahibi.

Yine tapu kayıtlarına göre, satılan 53.4 milyon metrekarelik taşınmazın yüzde 51 'i Almanların, yüzde 10'u ingilizlerin ve yine yüzde 10'u Avusturyalıların görünüyor. Toplam mülklerin yüzde 5'i de Yunanlılara ait. Yani satışların dörtte üçü 4 Avrupalı ülke vatandaşlarınca satın alınmış.
ooo
Yabancılara yapılan satışlar, Türkiye'ye ne kadar döviz girişi sağladı? Bu sorunun yanıtını da ödemeler dengesinden buluyoruz. 2003'te başlayan satışların 2008'e kadar arttığı, ancak 2009'da satışların hız kestiği anlaşılıyor. 2003'te 1 milyar doların altında kalan satışların, 2004'te 1.3 milyar dolara, 2005'te ise 1.8 milyar dolara çıktığı görülüyor. Satışların, 2006-2008 döneminde ise yıllık 3 milyar dolara yaklaştığı, 6 yılın toplamının ise 13 milyar doları aştığı, buna 2009'un 8 ayının satışları eklendiğinde satışların 2009 ortasında 14 milyar dolara yaklaştığı görülüyor.

TURAD araştırmasında yer vermedik ama, yabancılara mülk satışı, sayıları 20 milyon eşiğini aşan turistlerden sağlanan turizm gelirleriyle kıyaslandığında hatırı sayılır boyutta. Örneğin, emlak satışından elde edilen dövizler son 6.5 yılda turizm gelirlerinin yüzde 16'sına ulaşmış. Yabancı talebine dönük inşaatların özellikle Güney'deki kıyı şeridimizde yol açtığı yağma, betonlaşma ve çevre sorunları ise madalyonun öbür yüzü elbette.

Gelelim, bu yıla yani krizden yabancılara emlak satışının durumuna... Türkiye'nin yabancılara mülk satışı, küresel krizden önemli ölçüde etkilenmiş görünüyor. 2007 Eylül'ünden 2008 Ağustos'una kadar, yani küresel krizin Türkiye'yi etkilemesinden önceki 12 ayda satışlar 3 milyar 127 milyon dolar. 2008 Eylül'ünden 2009 Ağustos'a yani kriz sonrası 12 ayda ise satışlar 2 milyar 169 milyon dolara geriledi. Yani, yüzde 40 oranında düşüş!.. Durum, 8 aylık karşılaştırmalarda da benzer tabloyu veriyor. 2009'un ilk 8 ayı itibarıyla satışlar 1 milyar 236 milyon dolarda kalmış ve 2008'in aynı döneminde gerçekleşen 2 milyar 4 milyon dolarlık satışın yüzde 38 gerisine düşmüş...

2009'da satışlar şubat ayında dibe vurmuş ve 2008 Şubat satışlarının yüzde 60 altına düşmüş. Satışlar 2009 Martından sonra hızlanmakla beraber, 2008 aylık satışlarının hep gerisinde kalmış. Ağustos 2009 satışları, yılın zirvesi ve 247 milyon dolar, ama yine 2008 Ağustos satışlarının yüzde 21 gerisinde. Bu sonuçta, özellikle krizden etkilenen Avrupalıların iştahının kesilmesi, Avrupalı bankaların tüketici kredisi kullandırmada isteksiz davranmasının rolü başat özellikte.
Mustafa Sönmez/Cumhuriyet