TOKİ yeniden tartışma gündemine taşındı!

Ani sel baskınları geçen hafta Rusya ve Türkiye'de can aldı. Samsun'da

12, karşı taraftaki Krymsk'te ise 170 kişi hayatını kaybetti. Krymsk,

2014 Kış Olimpiyatları'nın yapılacağı Soçi'ye yakınlığı nedeniyle

gündemdeydi. Samsun'daki sel baskını, TOKİ'yi yeniden tartışma

gündemine taşıdı. Ben, TOKİ'nin yani Toplu Konut İdaresi'nin, son

dönemdeki 1930'lardan kalma devletçiliğimize en güzel örnek olduğunu

düşünüyorum. Hâkimin, savcının, avukatın ve de polisin aynı olduğu bir

sistemden adalet çıkar mı? çıkmaz. Aynı mantıkla tasarlanmış TOKİ'den

de hayırlı iş çıkmaz. 

Neden niyetler halis bile olsa  TOKİ  modelinden

hayırlı iş çıkmaz? Birincisi, TOKİ kentsel arsa üretimi, imar

düzenlemesi ve de müteahhitlik faaliyetlerinde bir güç temerküzü

anlamına gelmektedir. Gücün yoğunlaşması kötüdür. Şeffaflığı engeller.

Bakın sırasıyla TOKİ neler yapabilmektedir? Bir, beğendiği Hazine

arazisini imara açabilmektedir. İki, imara açmaya karar verdiği

arazinin, imar düzenlemelerine yine kendisi karar vermektedir. üç, bu

arazi üzerinde inşaatın kimler tarafından yapılacağını da kendisi

kararlaştırmakta ve inşaatı bizatihi kendisi yaptırmaktadır. Dört, işi

tanımlayıp şirketleri yarıştırmak yerine, ‘belli istekliler

arasında ihale usulü' ile doğrudan şirketi tanımlamayı sevmektedir.

Beş, rantı ister istemez kendisi yaratmakta ve sonra da onu herhangi

bir kurala bağlı olmadan kendisi dağıtmaktadır. Merkez sağın, Süleyman

Bey'in veciz ifadesiyle söylersem "Verdimse ben verdim, ne olmuş?"

geleneğinin ahir zamandaki taşıyıcı kolonu bizatihi TOKİ'dir.

Siyasetin bir nevi ta dibidir. Ve kontrolsüzdür. Bu birinci noktadır.

Geleyim ikincisine, müteahhitlik sektörümüzün taşeronlaştırılmasında

en büyük pay bana kalırsa TOKİ'nindir. Türkiye'de inşaat sektörünün

geleceğini, ne yazık ki TOKİ biçimlendirmektedir. Ben, Türk

müteahhitlik şirketlerinin uluslararası başarı ve de aynı anda

başarısızlıklarının ana sorumlusunun TOKİ olduğu kanaatindeyim.

Geleyim, yukarıdaki ‘ne yazık ki' ifadesine: Bunu yaparken ne

yaptığını bilmekte midir? Bence hayır. TOKİ'nin ekonomimize verdiği

zararın farkında olmadığını düşünüyorum. 

Nedir taşeronlaşmada TOKİ'nin

payı? İlki basittir. İçeride iş yapacak olanlar, inşaatı esas olarak

TOKİ'nin taşeronu olarak yapmaktadırlar. TOKİ'nin çalışma ilkesi,

rekabet ortamının oluşmasını engellemektedir. Kamu arazilerini

bedelsiz kullanma hakkı olan TOKİ ile kendi ürettiği konutu satan

(yap-sat) özel sektörün rekabet etmesi mümkün değildir. İkincisi ise

dışarıdaki şirketlerimizin taşeronlaşmasıdır. Bugün Türk müteahhitlik

şirketleri dünyanın dört bir yanında at koşturmaktadır. Türk

müteahhitleri, tasarımın ve dolayısıyla katma değerin daha yüksek

olduğu işlerde yokturlar. Katma değeri az olan işin ekonomimize

katkısı da az olur. 

Burada TOKİ'nin payı ikilidir. öncelikle Türk

müteahhitlik şirketlerinin uluslararası başarılarının nedeni TOKİ'dir.

TOKİ'ye yerel taşeron olamayan eski dönem şirketleri, çaresiz

uluslararasılaşmışlardır. Arkalarında yeterli destek olmayan, güçsüz

şirketlerin uluslararasılaşması ise yalnızca küresel taşeronlaşmayı

getirmiştir. İten TOKİ'dir. Bir üçüncü noktayı da hemen ekleyeyim.

TOKİ'nin temel problemi, verdiği kararların, yol açtığı sonuçların

değerlendirilmiyor olmasıdır. TOKİ'nin inşaat malzemeleri sanayimize

olan etkisi daha incelenmiş değildir. TOKİ'nin kentleşme politikaları

içindeki yeri de daha ayrıntılı olarak incelenmiş değildir. Mahalleyi

yok etmek, şehri birbirinden kesin çizgilerle ayrılan gettolardan

oluşan, araba hâkim bir mekâna dönüştürmek iyi midir? Bence değildir.

Ama bakın, TOKİ'nin kentsel dönüşümden anladığı budur. Yapılan, bu

ülkede muhafazakârlığın geleneksizliği ile yakından ilintilidir.

Kentlerimizin geleceği ile ilgili kararların şeffaf olmayan bir

biçimde alınıyor olması iyi değildir. İktisadi büyüme sürecimiz için

de kötüdür. 

TOKİ, müteahhitlik şirketlerinin Kore'ninkiler gibi büyük

olmasının önünde engeldir. Bunu akılda tutmakta fayda vardır. Niyetler

halis olsa bile TOKİ modeli zararlıdır. Cehenneme giden yol iyi niyet

taşlarıyla döşelidir.

Radikal/Güven Sak