Yap-İşlet-Devret modeli mi risksiz, taşeronluk mu?

Dünya Gazetesi Köşe Yazarı Tevfik Güngör bugünkü yazısında Yap-İşlet-Devret modeli ve taşeronluğun risklerinden bahsetti. İşte o yazı...

Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı hizmete girdi. Gar, “Yap-İşlet-Devret” modeli ile inşa ettirildi. Devlet, inşa eden firmaya yolcu başı ücret garantisi verdi. Beklenen sayıda yolcu hizmetten yararlanamaz ise aradaki farkı devlet karşılayacak.

Garı yapanlar, devlet tarafından temin edilen arsa üzerinde Gar binası yanında, otel ve alışveriş merkezi de inşa etti. Otel ve alışveriş merkezinin kiralarını da Gar’ı inşa eden firma toplayacak.

Yap-İşlet-Devret modeli ile yeni projeler gerçekleştiriliyor. Bazıları hizmete açıldı, çoğunun yapımı sürüyor.

Genelde Yap-İşlet-Devret modeli projeler gündeme geldiğinde söylenen, "Devletin cebinden bir kuruş çıkmadan” önemli yatırımların gerçekleştirdiğidir.

Yap- İşlet-Devret modelinde “ gerçekten devletin cebinden bir kuruş çıkmaması söz konusu olsa”, girişimcilerin, belli süre sonra gerçekleştirdikleri yatırımları, kurdukları işletmeleri devlete devretmeyi kabul etmemeleri gerekir.

Neden normalde girişimciler gerçekleştirdikleri yatırımları,sahip oldukları işletmeleri devlete devretme zorunluluğu altında değil iken, Yap-İşlet-Devret’te belli süre sonra devir zorunluluğu var?

Çünkü devlet Yap-İşlet-Devret modelinde, işi alana “belli imtiyazları devrediyor.” Vergi-ücret-harç toplama hakkı veriyor. Bedava arsa veriyor, farklı imar hakkı tanıyor. Gelir garantisi veriyor. Kredilerine arka çıkıyor.”

Müteşebbis denilen kişi kâr’a da zarara da sahip kişidir. Yap-İşlet-Devret’de “zarar devletin” oluyor. Devlet kâr garantisi veriyor.

İşte bu tür uygulamada işi yükümlenen müteşebbis değil, taşeron oluyor. Bilindiği gibi bir işin bir bölümünü, esas işi yapacak olandan devralarak, o işi yapmaya başlayan kişi, kurum ya da firmaya taşeron adı verilir.

Aslında taşeronlukta da zarar ihtimali vardır. Yap-İşlet Devret modelinde zarar ihtimali yok edildi.

İşte bunun için Yap-İşlet-Devret projelere talip olanlar yarışıyor.

Konuya açıklık getirmekte yarar var.Yalın hali ile, Yap-İşlet-Devret modeli savunulabilir.Yanlış olan Yap-İşlet-Devret modeli projelere devlet yolcu sayısı, hasta sayısı, araç sayısı başına gelir garantisi vermektedir.

Bu gelir garantisi, iç ve dış finansmanı, ve karlılığı garanti etmektedir.

Son dönemlerde Yap-İşlet-Devret modeli proje ihaleleri arttı. Ne var ki bazılarında hasta başı, yolcu başı, araç başı gibi, yararlanacak birimlere bağlı olarak devlet tarafından verilen garantiler, kredi temininde verilen Hazine garantileri açıklanmıyor.

Unutmayalım, devletin yapacağı her hizmet karşılığı alacağı vergi, ücret bütçeye gelir olarak kaydolunur. Devletin vazgeçtiği her vergi, hizmet geliri, devletin verdiği yolcu, araç garantisi, kredi garantisi bütçeye yük getirir.

Dünya