Uluslararası para sisteminin merkezindeki dolar yerini koruyabilecek mi?

DOLAR PİYASALAR ÜZERİNDE BASKI OLUŞTURUYOR

Bretton Woods Sistemi döneminden itibaren ABD doları küresel ölçekte kabul görmüş, uluslararası işlemlerin yanı sıra özellikle gelişmekte olan ülkelerde ulusal parayla birlikte dolaşımda kalmıştır. 

2008’de yaşanan küresel finans krizine, Kovid-19 krizine ve ABD'nin devasa dış borçlarına rağmen dolar kullanımında ciddi bir düşüş ortaya çıkmamıştır.

Krizden bu yana arzı olağanüstü düzeylerde artmasına rağmen talepteki artışlar nedeniyle doların değerinde ciddi bir gerileme gerçekleşmemiştir.

 Tam tersine 2022 başlarında parasal genişlemeyi sonlandırma adımları atan ABD, bu kapsamda yaptığı faiz artışlarıyla doların daha da güçlenmesini sağlamış ve bütün piyasalar üzerinde baskı oluşturmuştur.

İkinci Dünya Savaşı sonrası IMF ve Dünya Bankasının belirleyici olduğu mevcut sistemde, oyunun kuralları, sistemi domine eden ülkeler (başta ABD) tarafından bu kurumlar üzerinden dikte edilmekte, sistemin kırılganlıkları ve güç asimetrileri bilerek devam ettirilmekteydi. Sistemdeki dengesizliklerin giderilmesi için diğer ülkelerce yapılan her hamle, ABD tarafından siyasi/ekonomik baskı araçlarıyla geri püskürtülmekte veya sembolik bazı düzeltmelerle geçiştirilmekteydi. Ancak 21. yüzyılda değişen güç dengeleri çerçevesinde avro ve renminbinin alternatif uluslararası paralar olarak değerlendirilmesi ve söz konusu paraları çıkaran ülkelerin bu konuda bazı adımlar atmaya başlaması, doların lider konumunu tehdit etmeye başladı.'' ifadelerine yer verdi.

 1960'larda Fransa Maliye Bakanı Valery Giscard d'Estaing’ın tanımlamasıyla sistemin ABD’ye sunduğu "fahiş ayrıcalıkları" diğer ülkelere karşı bir yaptırım aracına dönüştüren ABD’nin, küresel hegemonik gücünde gerileme ve yeni güç odaklarıyla dengelenme süreci başladı. Ancak bu, bugünden yarına tamamlanabilecek bir dengelenme olmayacak ve muhtemelen iş birliği yerine çatışmaların yönlendireceği bir süreç olacaktır.

DOLAR BUGÜN NASIL, YARIN NASIL OLACAK?

Doların bugünkü ve yarın ki değerine değinen Delice şöyle devam etti:  ''Hemen her kriz döneminde ABD dolarının küresel egemenliğinin ortadan kalkacağına ilişkin tartışmalar yaşanmış, ancak beklenen durum gerçekleşmemiştir.

Halihazırda dünya döviz rezervlerinin yüzde 60 civarında bir kısmını oluşturan doların payında düşüş beklentileri devam ediyor. 2008 küresel krizi ve Kovid-19 krizleri ile mücadele kapsamında Fed, Amerikan tarihinde görülmemiş bir boyutta parasal genişlemeye gitmiş ve sistemin ABD'ye sağladığı avantajların küresel finans sistemi üzerinde oluşturduğu kırılganlıkları dikkate alma sorumluluğunu üstlenmemiştir.

Bugün her ne kadar uluslararası ticari ve finansal işlemlerde ve rezerv varlıklarda bir çeşitlendirme ortaya çıkmış olsa da dünya hala daha büyük miktarlarda dolar rezervi tutuyor. 

SÜRDÜRÜLEMEZ BİR NOKTADA...

Özetle, uluslararası para ve finans sistemi mevcut haliyle sürdürülemez bir noktadadır. Sistemin kaynaklık ettiği bölgesel ve küresel çaptaki krizler, Çin ve yükselen piyasa ekonomilerinin küresel üretim ve ticaretteki artan payları, hızla gelişen dijital para piyasaları ve artan sıcak/soğuk savaş işaretleri dolar merkezli uluslararası para sisteminin değiştirilmesini kaçınılmaz hale getirdi. Sistemin reformu için adımlar atılmazsa, yaşanan krizler şiddetlenerek devam edecektir.

Kısa ve orta vadede en uygun çözümün çok kutuplu bir para sistemi olduğu yönünde yaygın bir kanaat bulunuyor. Teknolojik yeniliklerin hız kazandığı, salgın hastalıkların küresel krizlere zemin oluşturduğu, jeopolitik risklerin ve çatışmaların yoğunlaştığı, uluslararası göç hareketlerinin arttığı bir dünyanın sorunlarının çözümü ancak çok taraflı bir yapı içerisinde mümkün.'' ifadelerine yer verdi.